Αναμφισβήτητα, ένας από τους σημαντικότερους ρόλους των γονέων είναι να προστατεύουν τα παιδιά τους, ειδικά κατά τα πρώτα χρόνια της ζωής τους. Ωστόσο, φαίνεται να υπάρχει μια σύγχρονη τάση οι γονείς να νιώθουν υπεύθυνοι για κάθε τι που μπορεί να πάει στραβά και έτσι σπεύδουν να «σώσουν» το παιδί τους από οποιαδήποτε δυσκολία ή απογοήτευση.
Σας θυμίζουν κάποιες καθημερινές καταστάσεις τα παρακάτω παραδείγματα;
· Ο γονιός δεν αφήνει το 3χρονο παιδί του να πλύνει τα χέρια του μόνο, καθώς μπορεί να μην τα καταφέρει και να γεμίσει το μπάνιο νερά.
· Ο γονιός δένει τα κορδόνια από τα παπούτσια του 8χρονου παιδιού του, καθώς είναι δύσκολο και χρονοβόρο να το κάνει το ίδιο.
· Ο γονιός επιτρέπει στο παιδί να παίξει σε συγκεκριμένα μόνο παιχνίδια στην παιδική χαρά, ώστε να είναι 100% σίγουρος ότι δε θα υπάρξει κάποιο ατύχημα.
· Οι ενήλικες «σημαδεύουν» το κομμάτι της βασιλόπιτας, ώστε το φλουρί να «τύχει» στο παιδί της οικογένειας.
· Όταν οι ενήλικες παίζουν ένα επιτραπέζιο παιχνίδι με τα παιδιά, τα αφήνουν πάντα να κερδίζουν για να μην απογοητευτούν.
· Ο γονιός λύνει όλες τις ασκήσεις για το σπίτι στα Μαθηματικά, ώστε να πάρει άριστα το παιδί του στο σχολείο.
Παρόλο που η πρόθεση των γονέων στις παραπάνω μεθόδους αντιμετώπισης είναι θετική, φαίνεται πως η υπερ-προστατευτικότητασυνδέεται με αρνητικά αποτελέσματα στην ανάπτυξη των παιδιών. Οι γονείς αισθάνονται συχνά μεγάλο άγχος στην προσπάθειά τους να ελέγξουν τα πάντα, ενώ τα ίδια τα παιδιά αισθάνονται αδύναμα και αβοήθηταεάν προκύψει κάτι που τα δυσκολεύει. Έτσι, τα παιδιά χάνουν αρκετές ευκαιρίες να αναπτύξουν την ευελιξία, την ανθεκτικότητα, και την προσαρμοστικότητά τους, ειδικά σε στρεσογόνες καταστάσεις.
Εάν οι γονείς δείχνουν μεγάλη ανησυχία στην πιθανότητα αποτυχίας, τότε το παιδί λαμβάνει το μήνυμα ότι το να αποτύχει είναι καταστροφικό και ότι δεν μπορεί να κάνει τίποτα για να βελτιωθεί. Όσο μάλιστα οι γονείς συσχετίζουν την αποτυχία με έλλειψη ικανότητας, τότε τα παιδιά τείνουν να πιστεύουν ότι εάν σε κάποια πράγματα δεν τα καταφέρνουν, είναι επειδή απλώς δεν αρκεί η νοημοσύνη τους και αυτό δεν αλλάζει (π.χ. «Δεν είμαι αρκετά έξυπνος/η για να τα καταφέρνω στα μαθήματα, και έτσι δεν αξίζει να προσπαθώ»).
Με βάση τα παραπάνω, μπορεί να αναρωτιέται κάποιος γονιός: «Άρα, τι μου λέτε; Είναι δυνατόν να αφήσω το παιδί μου να αποτύχει;». Κι όμως, φαίνεται πως οι μικρές αποτυχίες, εάν τις αντιμετωπίσουμε ως ενδιαφέρουσες και εκπαιδευτικές, μπορούν να προσφέρουν όφελος και κίνητροστα παιδιά. Από τη στιγμή που οι γονείς είναι σε θέση να δείξουν στα παιδιά πως οι αποτυχίες είναι ευκαιρίες για ανάπτυξη και μάθηση, τότε και τα παιδιά εξασκούνται στο να δείχνουν περισσότερη επιμονή, μέχρι να τα καταφέρουν καλύτερα, χωρίς να πανικοβάλλονται. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα τελικά να προσαρμόζονται καλύτερα σε διαφορετικά κοινωνικά πλαίσια και να ανταπεξέρχονται στις απαιτήσεις του σχολείου.
Οι γονείς, επομένως, δε χρειάζεται σε καμία περίπτωση να γίνουν αδιάφοροι, αλλά να:
Δείχνουν εμπιστοσύνη στα παιδιά να δοκιμάζουν προκλήσεις που είναι κατάλληλες για το αναπτυξιακό τους επίπεδο (π.χ. ένα τρίχρονο παιδί σίγουρα μπορεί να μάθει να πλένει μόνο του τα χέρια του)
· Δίνουν ευκαιρίες στα παιδιά να επιτύχουν, ενώ ταυτόχρονα τα στηρίζουν και τα βοηθούν να βρουν εναλλακτικές λύσεις όταν αποτυγχάνουν σε κάτι
· Αποδέχονται ότι οι αποτυχίες φέρνουν δυσάρεστα συναισθήματα και επιτρέπουν στα παιδιά τους να τα βιώσουν (π.χ. είναι εντάξει εάν το παιδί στεναχωρηθεί όταν χάσει σε ένα παιχνίδι και μπορούμε να το παρηγορήσουμε, αλλά όχι να το ενισχύουμε να αποφεύγει να νιώσει έτσι)
· Αφήσουν τα παιδιά να αντιμετωπίσουν κάποιες φυσικές, όχι ιδιαίτερα απειλητικές, συνέπειες των πράξεών τους (π.χ. αν δε μελετήσει για ένα διαγώνισμα, θα πάρει χαμηλό βαθμό)
· Ενθαρρύνουν και να επαινούν τα παιδιά για τις προσπάθειες που κάνουν, ανεξάρτητα από το αποτέλεσμα.
Διαλεχτή Χατζούδη,MA
Εγγεγραμμένη Σχολική Ψυχολόγος (#298)
* Οι παραπάνω κατευθυντήριες γραμμές είναι ενδεικτικές. Στην περίπτωση που χρειάζεστε περισσότερη καθοδήγηση για το πώς να ενισχύσετε την ανθεκτικότητα των παιδιών σας στις αποτυχίες, απευθυνθείτε σε ένα Σχολικό Ψυχολόγο.
Ενδεικτικές πηγές
Haimovitz, K., & Dweck, C. S. (2016). Parents’ views of failure predict children’s fixed and growth intelligence mind-sets. Psychological Science, 27(6), 859-869.
Lunkenheimer, E., & Wang, J. (2017). It’s OK to Fail: Individual and Dyadic Regulatory Antecedents of Mastery Motivation in Preschool. Journal of child and family studies, 26(5), 1481-1490.
Taylor, Z. E., Eisenberg, N., Spinrad, T. L., & Widaman, K. F. (2013). Longitudinal relations of intrusive parenting and effortful control to ego‐resiliency during early childhood. Child Development, 84(4), 1145-1151.