Όσο περνούν τα χρόνια και αναπτύσσεται ραγδαία η τεχνολογία, τόσο αυτονόητο γίνεται για τους γονείς ότι τα παιδιά θα εκτίθενται στην τηλεόραση, σε ηλεκτρονικά παιχνίδια και συσκευές, όπως tablets. Ωστόσο, δημιουργούνται πολλά σχετικά ερωτήματα, όπως: «Από ποια ηλικία μπορούν τα παιδιά να ασχολούνται με όλα αυτά;», «Για πόση ώρα την ημέρα μπορεί ένα παιδί να βλέπει τηλεόραση ή να παίζει ηλεκτρονικά παιχνίδια;», «Ποια πρέπει να είναι η στάση των γονιών και τι όρια να θέτουν;».
Παρόλο που η έρευνα συνεχίζεται, μέχρι τώρα έχει καταλήξει στο συμπέρασμα ότι η χρήση τηλεόρασης και άλλων ηλεκτρονικών μέσων είναι καλό να περιορίζεται όσο τα παιδιά είναι μικρότερα των 2 ετών. Το αναπτυξιακό επίπεδο των παιδιών βρεφικής και πρώτης νηπιακής ηλικίας δεν τους επιτρέπει να επεξεργάζονται και να ερμηνεύουν επαρκώς τα ερεθίσματα των ηλεκτρονικών μέσων. Για παράδειγμα, φαίνεται να δυσκολεύονται να συνδέσουν την εικόνα με τα λεκτικά μηνύματα κι επίσης δεν είναι ακόμα σε θέση να ξεχωρίσουν τη φαντασία από την πραγματικότητα. Ακόμη, υπάρχουν κάποιες πρώτες ενδείξεις ότι η πρώιμη έκθεση σε τηλεοπτικά και ηλεκτρονικά ερεθίσματα μπορεί να συνδέεται με δυσκολίες στη διατήρηση της προσοχής και με χαμηλή επίδοση στα πρώτα σχολικά χρόνια. Φυσικά, αυτό εξαρτάται και από το χρόνο έκθεσης, καθώς οι αρνητικές συνέπειες στο γνωστικό τομέα προκύπτουν συνήθως από έκθεση μεγαλύτερη των 1-2 ωρών την ημέρα.
Βεβαίως, εκτός από την ηλικία και το χρόνο έκθεσης των παιδιών στα ηλεκτρονικά μέσα, σπουδαίο ρόλο παίζει και το περιεχόμενο των προγραμμάτων με τα οποία έχουν επαφή τα νεαρά παιδιά. Συγκεκριμένα, όταν τα παιδιά βλέπουν προγράμματα στην τηλεόραση ή παίζουν βιντεοπαιχνίδια που περιέχουν βία, αυτό συμβάλλει στην αποδοχή της βίας σαν κάτι φυσιολογικό, καθώς και στην αύξηση της επιθετικής συμπεριφοράς των ίδιων των παιδιών, τόσο βραχυπρόθεσμα όσο και μακροπρόθεσμα. Επίσης, η συχνή έκθεση των παιδιών σε τρομακτικές εικόνες ή ειδήσεις που αφορούν καταστροφικά γεγονότα μπορεί να συμβάλει στην αύξηση του φόβου και τους άγχους των παιδιών.
Αντιθέτως, η ενασχόληση των παιδιών με εκπαιδευτικά προγράμματα, ιδιαίτερα από την προσχολική ηλικία (>3 ετών) και έπειτα, τείνει να έχει θετικά αποτελέσματα. Μέσα από τέτοιου είδους προγράμματα, φαίνεται να ενισχύεται η προκοινωνική συμπεριφορά των παιδιών, όπως η κατανόηση των συναισθημάτων, η ενσυναίσθηση, η αποδοχή των άλλων και ο αλτρουισμός. Αυτή η θετική επίδραση, μάλιστα, φαίνεται να προέρχεται κυρίως από καθαρά εκπαιδευτικά προγράμματα, παρά από απλώς διασκεδαστικά προγράμματα, καθώς και όταν περιλαμβάνονται ρεαλιστικοί ήρωες ή φιγούρες με τις οποίες μπορεί να ταυτιστεί ένα μικρό παιδί.
Με βάση τα παραπάνω, μπορούμε να καταλήξουμε στο συμπέρασμα ότι ο ρόλος του σύγχρονου γονέα δεν είναι να απαγορεύσει πλήρως τη χρήση ηλεκτρονικών μέσων, αλλά να βοηθήσει τα παιδιά του να κάνουν βέλτιστη χρήση αυτών των μέσων και να αποφύγουν τις αρνητικές τους συνέπειες. Για να πετύχει αυτό το στόχο ένας γονέας, χρειάζεται:
-
Να αποφύγει την έκθεση του παιδιού στην τηλεόραση και τις ηλεκτρονικές συσκευές όταν είναι μικρότερο από 2 ετών.
-
Να είναι ενεργός διαμεσολαβητής στο τι επιλέγει να δει ή να παίξει το παιδί στις ηλεκτρονικές συσκευές, καθώς και στο πόση ώρα θα αφιερώσει συνολικά μέσα στη μέρα του μπροστά από οθόνες.
-
Να περιορίσει όσο γίνεται την έκθεση των παιδιών σε βίαια προγράμματα και να επενδύσει στην ενασχόληση με εκπαιδευτικά προγράμματα (σε αυτή την επιλογή μπορεί να συμβουλευτεί και έναν εκπαιδευτικό προσχολικής ηλικίας).
-
Να αποφύγει να αφήνει την τηλεόραση ανοιχτή τις ώρες που η οικογένεια ασχολείται με κάτι άλλο και ειδικά την ώρα που το παιδί παίζει. Η ανοιχτή τηλεόραση ως «φόντο» μειώνει τη συγκέντρωση του παιδιού, με συνέπειες στη μετέπειτα γνωστική και μαθησιακή του ανάπτυξη.
-
Να μάθει στο παιδί από αρκετά μικρή ηλικία να είναι κριτικός καταναλωτής των μέσων και να μην παρακολουθεί παθητικά ό,τι είναι δημοφιλές.
-
Να κάνει συζητήσεις κατάλληλες με το αναπτυξιακό επίπεδο του παιδιού σχετικά με αυτό που παρακολουθούν κάθε φορά. Ανοιχτές ερωτήσεις και ενδιαφέρον για τη γνώμη του παιδιού μπορούν να βοηθήσουν. Για παράδειγμα, ο γονιός μπορεί να ρωτήσει το παιδί «Πώς σου φάνηκε αυτό που είδαμε;», «Πώς ένιωσε ο ήρωας της ιστορίας;», «Αν ήσουν στην -τάδε- θέση όπως ο πρωταγωνιστής τι θα έκανες;», «Αυτό ήταν πραγματικό ή φανταστικό;», «Τι θέλουν να πετύχουν οι διαφημίσεις;»
Οι παραπάνω κατευθυντήριες γραμμές είναι ενδεικτικές. Στην περίπτωση που χρειάζεστε περισσότερη καθοδήγηση σχετικά με την ενασχόληση του παιδιού σας με ηλεκτρονικές συσκευές και ΜΜΕ, απευθυνθείτε σε ένα σχολικό ψυχολόγο.
Ενδεικτικές πηγές
Kirkorian, H. L., Wartella, E. A., & Anderson, D.R. (2008). Media and Young Children’s Learning. The Future of Children, 18(1), 39-62.
Παππά, Β. (2008). Γονείς, παιδιά και ΜΜΕ: Ένας οδηγός γονικής συμπεριφοράς. Αθήνα: Εκδόσεις Καστανιώτη.
Wilson, B. J. (2008). Media and Children’s Aggression, Fear, and Altruism. The Future of Children, 18(1), 87-110.